Jedwab, czyli symbol luksusu i elegancji

Jedwab uważany jest za jeden z droższych i bardziej ekskluzywnych materiałów. Bez wątpienia materiał ten od wieków kojarzy się z elegancją, delikatnością i luksusem. Ponadto jest to jedna z najstarszych tkanin znanych ludzkości, ceniona nie tylko za wyjątkowy połysk, ale i niezwykłe właściwości użytkowe. Choć zachwyca swoją lekkością i komfortem noszenia, nie jest pozbawiony wad. Dlatego w tym poście opisałam dokładnie czym tak naprawdę jest jedwab, jakie są jego największe zalety oraz na co warto uważać, decydując się na ubrania lub dodatki z tego materiału.

Jedwab to włókno naturalne pochodzenia zwierzęcego. Oznaczony na metkach pełną nazwą lub symbolem SE (ang. seta). Pozyskuje się go z kokonu (oprzędów) jedwabnika – morwowego (hodowlanego) lub dębowego (dzikiego). Obecnie hodowla jedwabników rozwija się w Chinach, na półwyspie Indyjskim oraz w Japonii, Bułgarii, Francji i Polsce. Ze złożonych przez samice kilkuset jajeczek wylęgają się gąsienice żywiące się liścmi morwy przez około 25-30 dni. Po tym czasie rozpoczynają snucie oprzędu – wydzielając z dwóch gruczołów przędnych nitki zlepiane substancją kleistą serycyną. Gąsienice owijają się wytworzonymi nićmi tworząc kokon, który w zależności od rasy jedwabnika ma kształt kulisty lub owalny, o długości od 20 do 40 mm i średnicy 1520 mm. W nim gąsienica w ciągu kilkunastu dni przeobraża się w motyla. By przebić kokon, motyl wydziela substancje zmiękczające nitki i w warunkach naturalnych rozrywa je, po czym wydostaje na zewnątrz. W warunkach hodowlanych nie dopuszcza się do tego momentu, aby zapobiec zniszczeniu włókien.

Jedwab powstaje podczas kilku etapowego procesu. Pierszym krokiem jest niszczenie poczwarek w kokonach poprzez działanie pary wodnej lub gorącego powietrza. Właśnie to działanie budzi sprzeciw i niechęć pośród wielu osób, nazywających jedwab materiałem nieetycznym i nieekologicznym. Co prawda jest biodergradowalny w przeciwieństwie do włókien sytetycznych, ale jego produkcja nie pozostaje obojętna dla środowiska. Wykorzystuje się do niej bowiem dużą ilość energii i wody, pozostawia spory ślad węglowy i wodny oraz zabija jedwabniki. Dlatego warto wybierać jedwab organiczny, produkowany z poszanowaniem zasad zrównoważonego rolnictwa, co minimalizuje wpływ na środowisko. Ponadto szukaj tkanin jedwabnych z certyfikatami jak chociażby OEKO-TEX, które potwierdzają brak szkodliwych substancji. 

W drugim etapie produkcji jedwabiu, ręcznie lub maszynowo usuwa się zewnętrzną warstwę splątanych włókien kokonu (tzw. fryzonu). W kolejnym etapie odwija się kokony w gorącej wodzie, która zmiękcza serycynę zlepiającą włókna. Następnie nitki rozwija się z kilku kokonów równocześnie, łącząc je ze sobą. Po wyjęciu z wody serycyna ponownie tężeje sklejając nitki i otrzymujemy jedwab surowy, zwany greżą. Składa się on z kilku zlepionych, nie skręconych nitek. Greża jest grubą, szorstką nitką bez połysku i barwie zależnej od gatunku jedwabnika. Przeciętnie z kilograma suchych kokonów otrzymuje się około 400 g greży.

Kolejnym krokiem w produkcji jedwabiu, jest odklejanie polegające na gotowaniu surowego jedwabiu w celu rozpuszczenia i pozbyciu się serycyny. Na skutek czego jedwab staje się lżejszy tracąc kilkadziesiąt procent swojej masy. Powstaje w ten sposób jedwab odklejony, czyli pojedyncze, lekkie, bardzo cienkie i połyskujące włókna, o miłym chwycie, w kolorze niemalże białym.

Ostatnim etapem jest obciążanie jedwabiu, czyli zwiększenie masy tkanin lub nitek jedwabnych, poprzez kąpiel w roztworach metali ciężkich. Stosuje się ten zabieg tylko przy niektórych gatunkach tkanin, a powstały w ten sposób jedwab obciążony ma metaliczny połysk, szeleszczący chwyt i zmniejszoną wytrzymałość na rozciąganie, ale ładnie się układa.

Jedwab morwowy, pochodzący od jedwabnika morwowego (jedynego hodowlanego gatunku), który produkuje jedwab najwyższej jakości– najdelikatniejszy i najbardziej luksusowy.

Jedwab Tussah (tussowy) – pozyskiwany z kokonów dzikiego jedwabnika dębowego. Jest grubszy i ma bardziej surowy wygląd od morwowego.

Jedwab habotai – cienki, lekki i często wykorzystywany w podszewkach.

Jedwab Eri pozyskiwany z kokonów udomowionego jedwabnika Eri, występującego tylko w Indiach

Jedwab Muga – pozyskiwany z kokonów jedwabnika Muga.

Jedwab posiada doskonałe właściwości: jest przewiewny, dobrze reguluje temperaturę ciała, a jednocześnie ma zdolność do absorbowania wilgoci. Ponadto jest hipoalergiczny i przyjazny dla skóry wrażliwej. Jednakże wymaga delikatnej pielęgnacji i jest podatny na działanie promieni UV, wilgoci, pleśni oraz moli. Mimo tych wad, jego komfort noszenia i elegancki wygląd sprawiają, że pozostaje symbolem luksusu. Więcej jego wad i zalet znajdziesz w tabeli poniżej.

Jedwab to delikatna i luksusowa tkanina, która wymaga szczególnej pielęgnacji. Pranie jedwabiu najlepiej wykonywać ręcznie w letniej wodzie (maks. 30°C) z dodatkiem łagodnego detergentu przeznaczonego do tkanin delikatnych lub jedwabiu. Unikaj moczenia jedwabiu zbyt długo – wystarczy kilka minut. Nie pocieraj ani nie wykręcaj materiału, by nie uszkodzić włókien. Po praniu dokładnie wypłucz jedwab w czystej, chłodnej wodzie. Z kolei aby usunąć nadmiar wody, delikatnie zawiń tkaninę w ręcznik i lekko dociśnij – nie wykręcaj. Susz jedwab na płasko lub rozwieś go na wieszaku w przewiewnym miejscu, z dala od bezpośredniego słońca i źródeł ciepła, które mogą spowodować blaknięcie i usztywnienie materiału. Nie używaj suszarki bębnowej. Prawidłowa pielęgnacja pozwala zachować jedwab miękki, błyszczący i trwały przez długi czas.

Włókna jedwabne znajdziesz w materiałach idealnych na lato takich jak: batyst, broadcloth, chiffon, crêpe-chiffon, crêpe de Chine (inaczej krepdeszyn, krepa chińska), crêpe-satine, duchesse, dżersej, krepon, muślin, organza, pongé, satyna, surah, szantung, szyfon, tafta, żorżeta. Jednakże pamiętaj, aby zawsze sprawdzać skład wyrobu, ponieważ wcześniej wymienione materiały mogą być wytworzone zarówno z czystego jedwabiu, jak i jego mieszanek lub włókien innych. Na przykład muślin – może być bawełniany lub jedwabny. Uważaj także na oznaczenie SETA-SILK lub JEDWAB SZTUCZNY, gdyż wcale nie oznaczają one naturalnego jedwabiu. Często wykorzystywane są w określeniu do materiałów „jedwabistych” lub „jedwabno podobnych” o przeróżnym składzie – także syntetycznym.