Tkanina vs. Dzianina

sie 11, 2021

Nasze ubrania, zasłony, pościele, a nawet torebki oraz inne dodatki są wykonane z różnego rodzaju materiałów. Dobrze jest je umieć nazwać, znać ich właściwości oraz umiejętnie o nie dbać. Wiążę się to z posiadaniem wiedzy z zakresu materiałoznawstwa, którą chętnie się z Wami podzielę. Zacznijmy od tematu, który wielu osobom spędza sen z powiek – rozróżnienie TKANINY od DZIANINY. Czym są? Jakie mają właściwości? Jak je rozróżnić?

Cechy wspólne

Zarówno tkanina jak i dzianina są wyrobami włókienniczymi uzyskanymi poprzez technologiczną przeróbkę surowca lub półproduktu. W tym przypadku mamy do czynienia z wykorzystaniem jednej lub kilku nitek w celu uzyskania płaskiego wyrobu. Oba wspomniane materiały są wykorzystywane do produkcji wyrobów odzieżowych i tekstylnych jak np. pościel, zasłony, firany, obrusy. Na tym ich cechy wspólne się kończą.

Sposób wytwarzania

Tkanina

Powstaje w wyniku tkania – procesu, podczas którego są przeplatane ze sobą przynajmniej dwa systemy nitek ułożonych w splot. Aby go uzyskać, przeciąga się pomiędzy napiętymi nitkami osnowy, od jednego brzegu do drugiego nić wątku pod kątem 90°. Te pierwsze zazwyczaj są cieńsze i mocniej skręcone, aby wytrzymać naprężenia podczas tkania. Z kolei nić wątku jest bardziej pofałdowana (ma większe wrobienie) – można to zaobserwować po wyjęciu jej z tkaniny – gdyż nie jest tak napięta jak nici osnowy. Proces tkania jest czasochłonny i wymaga użycia wytrzymałych na rozerwanie nici, ale dzięki niemu uzyskuje się tkaniny o dużej wytrzymałości i małej elastyczności. Urządzenie na którym wytwarza się tkaniny to krosno.

Jednym z istotnych elementów budowy tkanin jest krajka – brzegowa część biegnąca wzdłuż osnowy, wzmacniana w celu zabezpieczenia jej przed rozerwania podczas obróbki wykończalniczej. Jej szerokość stanowi od 0,5% do 1,5% szerokości tkaniny. Często zawiera znaki fabryczne oraz istotne informacje o składzie surowcowym.

Dzianina

Proces dziania polega na formowaniu i łączeniu ze sobą oczek (z jednej lub kilku nitek). W ten sposób powstają kolumienki oraz rządki. W skład tych pierwszych wchodzą oczka ułożone jedno nad drugim (pionowo). Rządek z kolei to układ oczek ułożonych obok siebie (poziomo). Ścisłość dzianiny określa liczba oczek w kolumience lub rządku, przypadająca na konkretną długość dzianiny. Ponieważ do produkcji dzianin można użyć różnorodnych nici o rozmaitych właściwościach, materiały te są bardzo wszechstronne i znajdują zastosowanie w wielu wyrobach. Ponadto można je wytwarzać zarówno metodami ręcznego (druty, szydełko) jak i maszynowego dziania (szydełkarki, falowarki, osnowarki).

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje wyrobów dzianych – metrażowe oraz odpasowane. Metrażowe powstają z wykrojonych, a następnie zszytych ze sobą elementów (np. T-shirt, legginsy). Odpasowane zaś są wytwarzane w postaci elementów o określonych kształtach (np. czapka, rękawiczki, szalik)

Sploty

Sploty tkaninowe

Splot tkacki to określony porządek przeplatania się nitek osnowy z wątkiem. Ze względu na strukturę i wygląd tkaniny, wyróżnia się sploty: – zasadnicze (podstawowe) płócienny, skośny (osnowowy i wątkowy), satynowy (ałtasowy), – pochodne od zasadniczych (panama, rypsowy, skośny wzmocniony, skośny łamany, skośny wielorządkowy, atłasowy wzmocniony i nieregularny), – modyfikowane i zestawne (sploty tkanin drobnowzorzystych, tkanin z reliefem, kanwowe), – złożone (z dodatkową nitką wątku lub osnowy, podwójne, ozdobnie tkane, pikowe, z okrywą pętelkową, z okrywą włókienną), – gazejskie (ażurowe) – żakardowe (wielkowzorzaste) – kolorowo tkane (paski, kraty)

Ze względu na surowiec, tkaniny dzielimy na: – bawełniane i bawełnopodobne (mogą być bielone, barwione, drukowane, drapane, krepowane, gofrowane, runowe, pętelkowe, kolorowo tkane), – lniane i lnianopodobne (ze względu na zawartość pektyn we włóknach, gorzej się barwią niż bawełniane, więc częściej są w naturalnym kolorze lub poddaje się je bieleniu), – wełniane lub wełnopodobne (ponieważ są produkowane z przędzy czesankowej i zgrzebnej, mogą mieć różną grubość, wygląd i masę), – jedwabne i jedwabnopodobne (wytwarzane jako bielone, barwione, drukowane i kolorowo tkane).

Sploty dziewiarskie

Splot dziewiarski to określony porządek łącznia oczek o takim samym kształcie. Wyróżniamy cztery grupy splotów dziewiarskich: – podstawowe rządkowe (lewo-prawy, dwuprawy, dwulewy); – podstawowe kolumienkowe (łańcuszek, trykot, sukno, aksamit, atłas, dzianiny raszlowe); – pochodne – powstają przez łączenie splotów podstawowych lub wprowadzenie dodatkowej nitki do splotu podstawowego; – wzorzyste – powstają w wyniku nabierania dodatkowych oczek, przekładania oczek, przesunięcia oczek względem siebie, dowolnego rozmieszczenia na powierzchni dzianiny oczek strony lewej i prawej, zastosowanie przędzy o różnych barwach i użycia specjalnych urządzeń wzorujących.

Ze względu na surowiec, dzielimy na: – bawełniane i bawełnopodobne (bielone, barwione, drukowane, kolorowo dziane, drapane), – wełniane lub wełnopodobne (dość grube i ciepłe, często kolorowo dziane), – z ciągłych włókien sztucznych celulozowych (o dobrej higroskopijności, gładkiej i śliskiej powierzchni; wytwarzane jako bielone, barwione, drukowane), – z ciągłych włókien syntetycznych (mają małą higroskopijność i przepuszczalność powietrza), – z włókien teksturowanych (o dużej elastyczności i zróżnicowanym wyglądzie; bielone, barwione, drukowane). Ze względu na strukturę i efekty wzorzyste dzianiny dzielimy na: – gładkie (mają gładką strukturę, ale mogą być drukowane lub w paski), – wzorzyste splotowe (jednobarwne lub kolorowo dziane, często z użyciem nitek ozdobnych), – prążkowane (wytwarzane splotami dwuprawymi, bardzo rozciągliwe), – ażurowe (odmiana dzianin wzorzystych splotowych, prześwity układają się w określony wzór), – pętelkowe (zwane frotowymi), – pluszowe (powierzchnia podobna do aksamitu), – żakardowe (posiadają wzory na swojej powierzchni, przypominają tkaniny żakardowe).

Przykłady

Tkanina

Dzianina

Sposoby wykorzystania

W dużej mierze sposób wykorzystania danej tkaniny czy dzianiny zależy od surowca z jakiego zostały wykonane. Wybierając materiał do stworzenia danego wyrobu, należy brać pod uwagę takie właściwości jak higroskopijność, przepuszczalność powietrza, właściwości cieplne, wodoodporność, wytrzymałość, estetyka, łatwość usuwania brudu. Cechy te zależą także od budowy tkaniny oraz dzianin i ich wykończenia. Zarówno o surowach jak i wykończeniach materiałów pojawią się oddzielne wpisy na blogu.

Z tego samego surowca np. bawełny, można wyprodukować zarówno tkaninę jak i dzianinę. Wszystko zależy od tego jakim sposobem dany materiał uzyskujemy i jakiego potrzebujemy, ponieważ oba mają inne właściwości. Poniżej widoczne są dwa materiały wykonane ze 100% bawełnianej przędzy. Na górze jest tkanina, a pod nią dzianina. Choć mają ten sam skład surowcowy to przez inną strukturę i sposób wytworzenia znajdą zastosowanie w innych wyrobach. Tkanina bawełniana nada się na koszulę, pościel czy sukienkę, natomiast dzianina lepiej sprawdzi się do produkcji bielizny, T-shirtu czy ubranek dla niemowląt.

Jak je rozróżnić?

Najprościej rzecz ujmując, aby je rozróżnić trzeba zwrócić uwagę na trzy cechy. Pierwszą jest splot, czyli sprawdzamy czy dany materiał ma „oczka” czy może jednak nici przeplatają się wzajemnie. Drugą jest jego rozciągliwość. Tkaniny ciągną się o wiele rzadziej niż dzianiny, które już z racji swojej konstrukcji mają większą ku temu możliwość. Luźne przestrzenie między kolejnymi kolumienkami pozwalają na lekkie rozciągnięcie dzianin nawet tych, bez dodatków elastycznych nici. Budowa tkanin i prostopadły układ osnowy i wątku, zdecydowanie utrudnia samoistne jej rozciąganie. Aby tkanina miała taką właściwość, musi być wykonana z nici z dodatkiem np. elastanu. Trzecim etapem jest sprawdzenie chwytu. Dzianiny z reguły są bardziej lejące niż tkaniny – ale nie jest to regułą! Istnieją przecież bardzo delikatne i plastyczne tkaniny jak chociażby jedwabne czy wiskozowe!

Sprawdź się!

Pobierz i rozwiąż test, aby dowiedzieć jak dobrze umiesz już rozpoznawać tkaniny i dzianiny.